Wanneer mag ik werken in Nederland?

Waar je aan moet voldoen om te werken in Nederland, hangt af van de status die je hebt.

Ben je een asielzoeker (zonder verblijfsvergunning)?
Als asielzoeker moet je in het bezit zijn van een tewerkstellingsvergunning (TWV). Jouw toekomstig werkgever vraagt deze aan bij het UWV. Er zijn een aantal voorwaarden:

Je asielaanvraag moet minimaal 6 maanden in behandeling zijn
Je mag maximaal 24 weken werken (14 weken voor artiesten), verspreid over een periode van 52 weken
Je moet je werk melden bij het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA)
Je moet een eigen bijdrage betalen voor de opvang. Het COA bepaalt hoeveel je moet betalen. De bijdrage is afhankelijk van wat je verdient en je mag altijd minimaal 25% van je inkomsten zelf houden. Voor meer informatie kun je navraag doen bij het COA

Als je vrijwilligerswerk gaat doen, is het niet nodig om een tewerkstellingsvergunning te hebben. Je hebt wel een vrijwilligersverklaring nodig.

Ben je een statushouder?
Als je een (voorlopige) verblijfsvergunning hebt, ben je vrij om te werken of je eigen bedrijf te starten. Je hebt dezelfde rechten en plichten als mensen met de Nederlandse nationaliteit. Een tewerkstellingsvergunning is dus niet vereist. Naast een geldig verblijfsdocument heb je een Burgerservicenummer, een bankrekening en een zorgverzekering nodig om te mogen werken.

Ben je een vluchteling uit Oekraïne?
Als je uit Oekraïne gevlucht bent mag je vrij werken in Nederland. Jouw werkgever moet wel melden bij het UWV dat hij jou in dienst heeft genomen. Je hebt een Burgerservicenummer, een bankrekening en een zorgverzekering nodig om te mogen werken.

Hoe kom ik aan een Burgerservicenummer (BSN)?
Als je naar Nederland komt en langer dan 4 maanden wilt blijven, moet je je inschrijven bij de gemeente in de Basisregistratie Personen (BRP). Dit doe je binnen 5 dagen na aankomst in Nederland. Heb je dit nog niet gedaan, doe dit dan zo snel mogelijk. Na die inschrijving ontvang je een BSN. Dit persoonlijke nummer wordt gebruikt voor contact tussen jou en de overheid, bijvoorbeeld om bij te houden waar je onderwijs volgt, om een zorgverzekering te regelen of om belastingaangifte te doen.

Inschrijven in de BRP kan bij de gemeente waar je verblijft. Momenteel zijn er lange wachttijden. Daarom zijn er BRP-straten opgezet. Dit zijn extra locaties waar je kan worden ingeschreven in de BRP. Deze bevinden zich in Haarlemmermeer, Ter Apel, Budel, Zevenaar en Den Bosch. Bij een BRP-straat word je ingeschreven in de gemeente waar je op dat moment verblijft. Na inschrijving ontvang je een BSN. Voor meer informatie over de BRP kun je kijken op de website van COA.

Mag ik werken vanuit de opvang?
Je mag werken vanuit de opvang. Als je nog in een opvang van het COA verblijft, moet je melden dat je een baan gevonden hebt en een eigen bijdrage betalen voor de opvang. Het COA bepaalt hoeveel je moet betalen. Voor meer informatie kun je navraag doen bij het COA.

Jouw arbeidscontract

Wat voor type arbeidscontracten zijn er?
Er bestaan twee soorten niet-flexibele arbeidscontracten:

Vast contract - Dit contract heeft geen einddatum. Vaak is er een proeftijd waarin jij en/of de werkgever zonder opgaaf van reden kunnen besluiten het contract op te zeggen. Hierna kan jij het contract beëindigen door ontslag te nemen met een opzegtermijn. Een werkgever kan jou niet zomaar ontslaan, hiervoor gelden strenge regels
Tijdelijk contract - De meeste banen zullen starten met een tijdelijk contract met een einddatum en dat meestal automatisch eindigt. Vaak is er een proeftijd waarin jij en/of de werkgever zonder opgaaf van reden kunnen besluiten het contract op te zeggen. Jouw werkgever kan na de einddatum van het contract besluiten het contract te verlengen. Dit mag maximaal drie keer achter elkaar of voor een maximale periode van drie jaar. Daarna krijg je vaak een vast contract

In Nederland bestaan er ook vier flexibele arbeidscontracten:

Uitzendovereenkomst: dit is een flexibel contract voor iemand die werkt als uitzendkracht voor een bedrijf. Het uitzendbureau is jouw formele werkgever. Er geldt geen opzegtermijn
Oproepovereenkomst: dit is een contract waarin staat dat jij komt werkgeven als je werkgever je oproept. Je ontvangt alleen loon voor de uren die je werkt. Een voorbeeld is een nul-urencontract. Er is dan geen vast aantal uren afgesproken. Jij als werknemer bent niet verplicht om een minimaal aantal uur te werken en ook jouw werkgever is niet verplicht om een minimaal aantal uren werk te bieden
Modelovereenkomst: dit contract wordt vaak gebruikt tussen freelancers of zzp’ers en de opdrachtgever voor een bepaalde opdracht. Als de opdracht is afgerond is het contract meteen afgelopen
Detacheringsovereenkomst/interim contract: dit is een contract waarbij de werknemer tijdelijk voor een opdrachtgever werkt, maar onder contract staat bij een detacheringsbureau of andere werkgever

Wat maakt een goed arbeidscontract?
Als je een baan hebt gevonden sluit je met de werkgever een contract (arbeidsovereenkomst) af. Hierin staan afspraken die jullie met elkaar maken, bijvoorbeeld over de hoogte van het salaris. In het contract staan primaire voorwaarden (bijvoorbeeld salaris, werktijden, vakantiedagen en vakantiegeld) en secundaire voorwaarden (bijvoorbeeld lunchvergoeding, pensioen en reiskostenvergoeding).

Jouw werkgever is verplicht zich aan een aantal voorwaarden te houden:

Minimumloon: afhankelijk van je leeftijd en het aantal uren dat je werkt is er een minimumloon. Meer informatie hierover vind je op de website van de Rijksoverheid.
Vakantiedagen: je krijgt minimaal 20 werkdagen per jaar vakantie die je zelf op kunt nemen
Vakantiegeld: dit is minimaal 8% van jouw bruto jaarsalaris
Uitbetaling salaris: salaris moet op tijd uitbetaald worden. Als je per week wordt betaald, mag dit nooit langer duren dan een maand. Als je per maand wordt betaald, mag dit nooit langer duren dan drie maanden
Proeftijd: de kennismakingsperiode mag maximaal 1 of 2 maanden duren. Als je tijdelijke contract korter dan 6 maanden duurt, mag er geen proeftijd worden afgesproken
Overwerk: voor extra uren moet jouw werkgever ook het minimumloon betalen. Hierover krijg je ook vakantiegeld uitbetaald

In sommige sectoren is er een collectieve arbeidsovereenkomst (cao). Daarin staan meestal afspraken over arbeidsvoorwaarden, zoals bijvoorbeeld een extra toeslag als je buiten normale werktijden werkt. Via de FNV kun je alle cao’s vinden.

In een arbeidsovereenkomst moeten daarnaast een aantal dingen staan:

Contactgegevens werknemer en werkgever
Functie en werkbeschrijving
Datum indiensttreding
Contractduur (bij een tijdelijk contract)
Aantal uren werk per week, salaris en uitbetaling
Lengte van de proeftijd
Vakantietoeslag en aantal vakantiedagen
Opzegtermijn
Eventuele pensioenregelingen
Eventuele collectieve arbeidsovereenkomst (cao)

Een aantal tips:

Ga na of je de vastgelegde werktijden kunt combineren met je inburgeringsverplichtingen
Laat je contract lezen door iemand die er verstand van heeft voordat je tekent
Ga na of je onder een cao valt en of deze afspraken in het contract zijn opgenomen

Wat als ik ontslagen wordt?
Je werkgever mag je alleen ontslaan als hij daar een goede reden voor heeft. Die redenen zijn bijvoorbeeld reorganisatie, arbeidsongeschiktheid, onvoldoende functioneren of verwijtbaar gedrag (zoals diefstal). In de meeste gevallen moet je werkgever eerst kijken of hij een andere arbeidsplaats voor jou kan vinden. In een proeftijd mag een werkgever altijd het contract beëindigen, zonder opgaaf van reden.

Een aantal rechten beschermt je tegen ontslag:

Opzegverbod: de werkgever mag jou in sommige situaties niet ontslaan, bijvoorbeeld als je ziek bent
Opzegtermijn: in je contract staat hoeveel tijd er moet zitten tussen een opzegging en het aflopen van de arbeidsovereenkomst. Tijdens die opzegtermijn kun je blijven werken en krijg je je loon doorbetaald
Herroepingstermijn: als je al hebt getekend voor het ontslag, kun je hier alsnog binnen twee weken op terug komen. Als je werkgever de herroepingstermijn niet heeft benoemd, dan is deze termijn zelfs drie weken
Transitievergoeding: je hebt meestal recht op een vergoeding van je werkgever als je ontslagen wordt. De hoogte hangt af van je maandsalaris en hoe lang je in dienst bent geweest

Wat als ik ontslag wil nemen?
Als je erover nadenkt om ontslag te nemen, zorg dan dat je eerst probeert een oplossing te zoeken. Bijvoorbeeld door te praten met een vertrouwenspersoon of alvast naar een andere baan te zoeken.

Er zijn een aantal regels wanneer je zelf ontslag neemt bij je werkgever:

Een contract voor onbepaalde tijd kan je altijd opzeggen, maar heeft vaak een opzegtermijn. Tijdens die termijn moet je wel nog doorwerken. Een tijdelijk contract kan je alleen opzeggen als dat is afgesproken in het contract
Als je ontslag neemt kan je daar niet zomaar op terugkomen, denk er dus goed over na
Als je zelf ontslag neemt wanneer je nog geen andere baan hebt, krijg je vaak geen werkloosheidsuitkering (WW)

Heb ik recht op pensioen en hoe werkt dat in de praktijk?

Om een inkomen te hebben voor de periode dat je niet meer werkt op latere leeftijd, bouw je in Nederland pensioen op. Het pensioen dat je opbouwt ligt bij de Nederlandse overheid, pensioenfondsen en verzekeraars. Het geld wordt pas uitgekeerd vanaf de pensioenleeftijd.

Het Nederlandse pensioenstelsel bestaat uit drie onderdelen:

Algemene Ouderdomswet (AOW): dit is een basisinkomen voor levensonderhoud. Iedereen die in Nederland woont of werkt bouwt AOW op. De hoogte van je AOW is afhankelijk van het minimumloon en hoe lang je in Nederland hebt gewoond. Dus ook als je niet je hele leven in Nederland hebt gewoond krijg je een AOW uitkering. Dit is via de overheid geregeld. Meer informatie kun je hier vinden
Pensioen via de werkgever: dit is een aanvullende uitkering bovenop de AOW. De meeste werkgevers hebben een pensioenregeling waarbij de werknemer en de werkgever allebei een deel van de premie betalen. De werkgever is niet verplicht om een pensioenregeling te hebben
Individuele aanvullende pensioenverzekeringen: als je werkgever geen pensioenregeling heeft, kun je zelf extra pensioen regelen. Je kunt hiervoor sparen, bijvoorbeeld via een levensverzekering, lijfrenten of beleggingen. Meer informatie kun je hier vinden

Welke verzekeringen moet ik hebben? Hoe en waar regel ik dat?
Als je gaat werken worden sommige sociale verzekeringen via je werkgever automatisch geregeld. Je moet zelf een zorgverzekering afsluiten. Dit doe je bij een Nederlandse zorgverzekeraar en moet binnen vier maanden na ingang van je verblijfsvergunning. Dit moet je zelf regelen, en vind je in een overzicht van zorgverzekeraars in Nederland. Alleen als je een bijstandsuitkering krijgt, dan meldt de gemeente jou aan bij een zorgverzekeraar. Elke maand moet je een bedrag aan de verzekeraar betalen. Als je een laag inkomen hebt, dan krijg je zorgtoeslag. Dit vraag je aan via de Belastingdienst. Ga niet zonder verzekering werken, want dat is illegaal en hierdoor kun je hoge boetes krijgen.

Als je wilt kun je ook een arbeidsongeschiktheidsverzekering aanvragen. Je bent dan verzekerd van een (tijdelijk) inkomen als je arbeidsongeschikt raakt. Deze verzekering is niet verplicht.

Hoe open ik een bankrekening?
Een betaalrekening bij een bank is onmisbaar, bijvoorbeeld om je loon op te ontvangen. Je kunt bij elke bank in Nederland een bankrekening openen. Hiervoor heb je een Burgerservicenummer (BSN) nodig en de bank zal vragen naar je ‘fiscale vestigingsplaats’ (dit is in Nederland). Nederlandse banken die een betaalrekening aanbieden zijn onder andere ABN AMRO Bank, ASN Bank, Bunq, ING Bank, Knab, Rabobank, SNS Bank en Triodos Bank.

Hoe kan ik betaald worden?
Je werkgever betaalt jouw loon vaak achteraf over een bepaalde periode waarin je gewerkt hebt (vaak een week of een maand). De datums waarop je betaald krijgt staan in je contract. Het salaris kan op een Nederlandse of een buitenlandse rekening gestort worden. De meeste mensen gebruiken liever een Nederlandse rekening zodat ze geen transactiekosten voor de betaling hoeven te betalen.

De werkgever moet in ieder geval het minimumsalaris per bank aan jou betalen. Als je salaris hoger is dan het minimumloon, dan mag het bedrag daarboven wel contant uitbetaald worden. Contant uitbetalen kan alleen als je dan ook een bewijs van betaling krijgt. Zonder dit bewijs is betalen met contant geld een risico, omdat het dan ook om zwart werk (niet-aangegeven arbeid) kan gaan. Zwart werken is verboden. Als je nog (deels) een uitkering hebt en zwart werkt, kan dit betekenen dat je uitkering stopgezet wordt. Daarnaast ben je niet verzekerd als je zwart werkt.

Hoe werkt het Nederlandse belastingstelsel?
Er zijn meerdere soorten belastingen die je betaalt aan de overheid. De belasting die je betaalt wordt bijvoorbeeld gebruikt voor wegen en dijken, gezondheidszorg, veiligheid, sociale voorzieningen en onderwijs. Als je werkt, is een van de belastingen die je betaalt inkomstenbelasting. Hoe meer je verdient, hoe meer belasting je betaalt. Jouw werkgever houdt de inkomstenbelasting alvast automatisch voor jou in. Als je zelfstandig ondernemer bent dan moet je dit zelf regelen.

Een keer per jaar moet je belastingaangifte doen. De Belastingdienst vraagt je dan alle gegevens over je inkomen digitaal door te geven. Als je een brief hebt gekregen van de Belastingdienst over de aangifte, dan moet je dit doen. Zij berekenen dan of je genoeg belasting hebt betaald, of dat je misschien nog moet bijbetalen of geld terug krijgt. Je kunt hierbij hulp krijgen van de Belastingdienst, via 0800-0543.

Je kunt belastingaangifte doen door op Mijn Belastingdienst in te loggen met je DigiD. Een DigiD is een digitale inlog om online overheidszaken te regelen. Je kan met een BSN hier een DigiD aanvragen.