Cultuurverschillen en bijzondere situaties

Hulp bij het vinden van kandidaten
Tijdens een sollicitatie zullen veel vragen voor elke sollicitant hetzelfde zijn. Echter een vluchteling die solliciteert spreekt een andere taal en is opgegroeid in een andere (werk)cultuur. Daarom zijn er extra vragen die je als werkgever kunt stellen om zo goed mogelijk de verwachtingen van beide partijen af te stemmen. Geef daarom aan dat deze informatie bedoeld is om onderling begrip te creëren en elkaar te helpen. Voorbeeldvragen die je kunt stellen zijn:

Wat voor opleiding en/of werk deed je in je land van herkomst?
Wat hoop je uit dit werk te halen en hoe kunnen wij jou daarbij helpen?
Waar woon je momenteel en met wie? Heb je zicht op eventuele verhuizingen in de toekomst?
Ben je de Nederlandse taal aan het leren en hoe goed spreek je nu Nederlands?
Hoe gaat het met je inburgering? Welke verplichtingen heb je hiervoor naast het werk?
Heb je ervaring met ander (vrijwilligers)werk in Nederland?

Cultuurverschillen
Het is belangrijk dat er bewustzijn en begrip is over de cultuurverschillen tussen Nederland en het land waar de vluchteling vandaan komt. Het kan namelijk lastig zijn om je aan te passen aan een nieuwe cultuur. Dit hoeft overigens niet te betekenen dat elk cultuurverschil geaccepteerd hoeft te worden. Een aantal veelvoorkomende onderwerpen waar culturele verschillen voorkomen:

Stiptheid - Nederlanders zijn doorgaans stipt, dit kan in andere landen anders zijn
Directheid - Nederlands zijn vaak erg direct in hun communicatie, dit kan voor anderen soms ongevoelig overkomen
Individualisme en onafhankelijkheid - Nederlanders verschillen hierin van meer collectivistische culturen
Structuur - waar in Nederland met veel structuur en bijvoorbeeld vaste werktijden gewerkt wordt, kan dit in andere landen anders zijn
Non-verbale communicatie - er zijn grote verschillen per cultuur in non-verbale communicatie. Waar bijvoorbeeld in Nederland een opgestoken duim een positief gebaar is, staat dit in Iran of Afghanistan gelijk aan het opsteken van een middelvinger
Contact met collega’s - Nederlands houden werk en privé meer gescheiden dan veel andere culturen
Functioneringsgesprekken - deze zijn in Nederland heel normaal, maar kunnen in andere culturen worden opgevat als negatieve feedback
Rol van religie - in Nederland is de rol van religie veel kleiner dan in andere culturen
De rol van ‘eer’ en gezichtsverlies - dit is in Nederland geen groot onderwerp, maar in andere culturen kan dit belangrijk zijn
Seksualiteit - Nederlands zijn vergeleken met andere landen erg open over seksualiteit
Man-vrouw verhouding - Nederlanders kennen een gelijkwaardige man-vrouw verhouding

Om je eigen werknemers in staat te stellen nieuwkomers te helpen is het goed om cultuurverschillen bekend en bespreekbaar te maken. Volg bijvoorbeeld de eLearning ‘Cultuursensitief werken’ van VluchtelingenWerk Nederland (https://elearning.vluchtelingenwerk.nl/interculturele-communicatie-cultuursensitief-werken/#/) of neem contact met hen op voor het organiseren van een workshop over ‘Vluchtelingen op de werkvloer’.

Taalbarrières
In de samenwerking tussen mensen uit verschillende landen komen taalbarrières regelmatig voor. Ook dit is iets dat overwonnen kan worden door een juiste aanpak. We zien grofweg twee vormen van taalbarrières:

Laaggeletterdheid: in sommige situaties kunnen mensen niet of moeilijk lezen en schrijven. Er zijn verschillende geletterdheidsprofielen voor vluchtelingen te onderscheiden. Op basis van deze profielen kun je inschatten welke aanpak het beste is. Voor meer informatie, zie https://rm.coe.int/tool-15-taalondersteuning-bieden-aan-laaggeletterde-vluchtelingen-taal/1680761f3d.
Beheersen van de Nederlandse of Engelse taal: soms bestaat er een taalbarrière door het niet (goed) beheersen van de Nederlandse of Engelse taal. Op RefugeeWork kun je in het profiel van een vluchteling vinden welke taal zij beheersen op welk niveau. Hiervoor gebruiken we de CEFR niveaus. Die starten bij ‘geen beheersing’ en vervolgens oplopen van A1, naar A2, B1, B2, C1 en C2. Meer informatie kun je vinden via https://www.eur.nl/onderwijs/taal-trainingscentrum/cefr-niveaus).

Herlocaliseren
Herlocaliseren, ook wel repatriëren genoemd, is een proces waarbij vluchtelingen overgeplaatst worden naar een andere opvanglocatie in een andere gemeente. Dit is voornamelijk een risico voor asielzoekers, bij statushouders komt dit (nadat zij toegewezen zijn aan een woonplaats) over het algemeen weinig voor. Wel kan het gebeuren dat een tijdelijke verblijfsvergunning niet verlengd wordt. In dat geval moet een statushouder uit Nederland vertrekken. Houd daarom de geldigheidsduur van de verblijfsvergunning goed in de gaten.

Het bieden van goede begeleiding

Het eerste jaar kan lastig zijn voor een vluchteling. Het bieden van goede begeleiding op de werkvloer kan helpen en zeker in het begin is intensieve begeleiding vaak nodig. Dit gaat zowel over werkinhoudelijke begeleiding als over begeleiding in het integreren op de werkvloer. Uiteraard hangt de mate van begeleiding af van het beroep en de capaciteiten van de vluchteling.

Bij een werkervaringsplaats of stage ben je verplicht om begeleiding en monitoring aan te bieden. Bij een arbeidsovereenkomst heeft een vluchteling dezelfde rechten en plichten als ieder ander en bestaat er formeel geen verplichting tot begeleiding. Echter is de kans op succes wel vele malen groter wanneer er meer aandacht wordt besteed aan het inwerken en begeleiden van een vluchteling.

Bij het vormgeven van een begeleidingsplan kan gedacht worden aan de volgende zaken:

Ruime inwerkperiode
Toewijzing van een buddy in het bedrijf
Duidelijke en regelmatige communicatie en feedbackmomenten
(Twee)wekelijkse gesprekken
Duidelijke aanspreekpunten in het bedrijf, voor praktische en andere zaken

Vluchtelingen die gaan werken moeten vaak veel regelen bij verschillende instanties, zoals verzekeringen, gemeentelijke zaken en scholing of opvang voor de kinderen. Dat alles neemt veel tijd in beslag en is soms ook ingewikkeld. Hulp vanuit de werkgever of collega’s kan hier ook zeker gewaardeerd worden.

Er zijn ook externe partijen die kunnen helpen om de nieuwe werknemer(s) te begeleiden. Zeker indien er geen mogelijkheid of capaciteit is om mensen intensief te helpen, kun je een beroep doen op een persoon of instantie die dit wel kan, bijvoorbeeld VluchtelingenWerk Nederland of de gemeente. VluchtelingenWerk Nederland kan bijvoorbeeld arbeidscoaches bieden die vluchtelingen begeleiden door individuele coaching en in sommige gevallen ook de werkgever begeleiden.

Acht tips voor het in dienst nemen van vluchtelingen

1. Pas je wervingsproces aan
Het is soms lastig om de doelgroep werkzoekende vluchtelingen te bereiken. Gespecialiseerde non-profit instellingen of gemeenten kunnen hierbij helpen. RefugeeWork is het platform dat werkgevers en gemotiveerde werkzoekende vluchtelingen op schaal samenbrengt. RefugeeWork biedt inzicht in de vaardigheden van een vluchteling en kan hiermee de ideale match faciliteren.

2. Wees duidelijk over verwachtingen
Vooral in het begin is het belangrijk om de verwachtingen van beide kanten goed te bespreken. Zo voorkom je misverstanden. Voorzie de vluchtelingen van duidelijke informatie over het beleid en de gebruiken op de werkvloer. En realiseer je dat het tijd kost om je aan te passen aan een nieuwe (werk)cultuur.

3. Overwin taalbarrières
Het wegnemen van taalbarrières is belangrijk in een goede integratie. Het kost soms wel even tijd voordat iemand de taal goed onder de knie heeft. Zorg voor praktische manieren om het leerproces te ondersteunen, zoals het aanstellen van een taalmaatje en biedt de vluchteling voldoende flexibiliteit om naar taalles te gaan.

4. Investeer in begeleiding en ondersteuning
De kans op succes is vele malen groter wanneer er meer aandacht wordt besteed aan het begeleiden van een vluchteling. Investeer bijvoorbeeld in speciale coaching of bijscholing. Ook is het aanstellen van een mentor of ‘buddy’ vaak een goed idee om zowel de vluchteling te helpen als andere werknemers te betrekken.

5. Betrek je personeel en management
De betrokkenheid van jou als bedrijf is belangrijk om draagvlak te creëren voor het aannemen van vluchtelingen. Dat maakt de sociale integratie makkelijker en zorgt voor wederzijds begrip. Dit kun je onder andere doen door werknemers te trainen in het ondersteunen van vluchtelingen.

6. Hanteer een zerotolerance beleid voor discriminatie
Het bevorderen van een professionele, respectvolle werkplek betekent dat discriminatie en intimidatie geen plek mogen krijgen. Dit lijkt vanzelfsprekend, maar in de praktijk komt het toch voor. Het is belangrijk dat alle werknemers zich aan dit zerotolerance beleid committeren.

7. Wees geduldig en let op kwetsbaarheden
Wees geduldig en heb begrip voor de situatie van de vluchteling. Een vluchteling heeft een moeilijke periode achter de rug en het integreren in een nieuw land kost ook veel energie. Het is belangrijk om met iemand in gesprek te gaan en rekening te houden met individuele omstandigheden.

8. Werk samen
Het is niet nodig om alles in je eentje te doen. Vooral voor MKB kan het nuttig zijn om samen te werken met andere bedrijven die vluchtelingen aannemen. Deel ervaringen en leer van elkaar. Vraag ook om steun waar nodig, bijvoorbeeld bij de gemeente, bij VluchtelingenWerk Nederland of bij een van de vele initiatieven die gespecialiseerd zijn in de integratie van vluchtelingen.